Czesław Tański urodził się 17 lipca 1862 r. w Pieczyskach koło Grójca. Był synem Adama i Celiny z Żołdowiczów. Jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym.

Tański ukończył III Gimnazjum w Warszawie oraz Warszawską Szkołę Rysunku, gdzie kształcił się pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego. Wykazywał duży talent i zamiłowanie do obranej dziedziny sztuki. Otrzymał stypendium im. Korwina-Szymanowskiego. Od 1883 r. przebywał w Monachium, gdzie studiował dwa lata w Akademii Sztuk Pięknych. W 1885 r. wyjechał do Moskwy, gdzie brał udział w wystawach oraz pracach Towarzystwa Moskiewskiego Malarzy. Zdobył uznanie jako portrecista, pejzażysta i malarz koni.

Czesław Tański choć z wykształcenia malarz-artysta, zasłynął jako konstruktor i pionier szybownictwa w Polsce i na świecie. W 1893 r. osiadł, wraz z małżonką Marią z Jakubowskich, w miejscowości Wygoda koło Janowa Podlaskiego. Tam też w czasie kilkuletniego pobytu prowadził eksperymenty lotnicze. Na przełomie lat 1893/94 zbudował pierwszy w Polsce model samolotu z napędem gumowym. Następnie wykonał kilka modeli latających, w tym także szybowców. Ze wszystkich swych prac przygotowawczych, projektów zmian konstrukcji aparatów, z wyciągniętych wniosków z lotów próbnych, prowadził skrupulatne notatki, które pozostawił potomności. Stały się one później podstawą teorii latania na aparatach lotniczych, które utorowały następnym pokoleniom drogę do unowocześnienia aparatów lotniczych poprzez konstrukcję szybowców, helikopterów i samolotów.

W 1894 r. z pasją przystąpił do zbudowania trzech zasadniczych wersji szybowców ze zmianami ożebrowania, dorobił statecznik poziomy (ogon), dopasował w budowie listwy z drzewa lipowego. Nie zapomniał nawet o miejscu przyczepnym dla sterownika i postronków ułatwiających sterowanie szybowcem. Na jednym z tych aparatów zwanym „Lotnia” w 1896 r. dokonał kilku skoków z terenu płaskiego w odległości 20-40 m. „Lotnia” została później przekazana do Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie, gdzie uległa zniszczeniu podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. Skok ten uważany jest za sukces i rekord – pierwsze w Polsce wzniesienie się w powietrze z terenu płaskiego. Był to okres jego największej twórczości, pasji i zainteresowania szybownictwem. Po odniesieniu tego sukcesu przystąpił do próbnych lotów ślizgowych. Nie mając tu wzgórz, próbował skoków ze sztucznego, niestety zbyt małego, skonstruowanego przez niego wzgórza. Te loty odbyły się z małym powodzeniem z braku rozpędu na małym rusztowaniu. Na aparatach tych, jako formę udoskonalenia technicznego umieszczał z tyłu i z przodu napędowe śmigła obracane za pomocą przekładania nóg.

W 1899 r. przerwał próby lotnicze i zamieszkał wraz z żoną i synem w Warszawie, zajmując się wyłącznie malarstwem, aby poprawić swą sytuację finansową. W latach 1901-1902 studiował w Paryżu, w Akademii Sztuk Pięknych Juliena. Po powrocie do Warszawy poświęcił się malarstwu. Lotnictwem nie przestał się jednak interesować. Ze swymi przyjaciółmi zawiązał w Warszawie Kółko Awiacyjne, odbywające co miesiąc spotkania dla kultywowania myśli i poszerzenia wiedzy lotniczej. W 1905 r. powrócił do działalności na polu konstrukcji lotniczych. Przystąpił z niesłabnącą energią, wytrwałością oraz samozaparciem do skonstruowania oryginalnego i niespotykanego w świecie z dziedziny aparatów latających - śmigłowca - prototypu późniejszego helikoptera. Śmigłowiec ten na jednej osi miał dwa umieszczone przeciwbieżne wirniki, poruszane siłą ludzką za pomocą korby, które miały stopniowo unieść człowieka do góry. Jednakże tak pomyślany aparat nie miał żadnych szans, aby wznieść się w powietrze. Ten model śmigłowca skonstruowany przez Tańskiego, zasługuje na szczególne podkreślenie, zważywszy na fakt, że nikt przed nim nie wpadł na taki pomysł – w czasach, kiedy próby lotnicze rozwijały się z dużym postępem. W późniejszym czasie Tański zastosował do owego śmigłowca jako „novum” silnik o układzie gwiezdnym, aczkolwiek nie przyniosło to zamierzonych efektów. Brak dostatecznej wiedzy technicznej i brak środków materialnych nie pozwalały mu opanować zasad samodzielnego lotu śmigłowca.

W 1911 r. przystąpił do budowy samolotu „Łątka”. Samo bowiem opanowanie zasad lotu szybowców nie zaspokoiło jego licznych eksperymentów. Szczytem doskonałości miał się stać lot za pomocą silników. Samolot był górnopłatowcem. Silnik gwiazdowy znajdował się z przodu kadłuba, przewidział w nim nawet fotel pilota. Silnik był zaopatrzony w drewniane śmigło. Po licznych udoskonaleniach i usprawnieniach aparatu ukończył go w roku 1913. Próby startu samolotu „Łątka” przez najlepszych nawigatorów takich jak Michał Scipio del Campo, nie odniosły sukcesu. Samolot ten nigdy nie wzniósłby się w powietrze ze względu na wady konstrukcyjne maszyny, które czyniły ją niezdolną do lotu. Ponadto ciężar maszyny był za duży w stosunku do maszyny silnika.

Na tym też kończy się większa działalność lotnicza pioniera szybownictwa i lotnictwa polskiego. W latach I wojny światowej Tański zajmował się malarstwem. W okresie międzywojennym wystawiał w Warszawie i Krakowie. Szereg jego prac zakupiono do Warszawskiej Zachęty i muzeów państwowych. Nadal starannie utrzymywał w swym mieszkaniu bogaty zbiór modeli lotniczych, rysunków, szkiców i materiałów dotyczących lotnictwa.

W 1928 r. osiedlił się na stałe w Olszance, w willi zbudowanej z drzewa na kształt lotni. Odwiedzał go tu często syn Tadeusz ze swoimi córkami – Janiną i Barbarą. Tański gościł u siebie również wielu malarzy i konstruktorów szybownictwa oraz samolotów (m.in. malarzy: Zawadzkiego, Żukowskiego i rzeźbiarza Otto).

Opracowanie: Mariański Ruch Inicjatyw Ekonomiczno-Społecznych