Dzieje terenów gminy są ściśle związane z historią południowo-zachodniego Mazowsza. Rozwój ekonomiczno-społeczny następował w powiązaniu z czterema najbliżej położonymi ośrodkami miejskimi: Mszczonowem, Wiskitkami (zastąpionymi od połowy XIX w. przez Żyrardów), Skierniewicami i Bolimowem. Mechanizmy gospodarcze kształtowały się jednak różnie w poszczególnych częściach gminy. Możemy wyróżnić cztery typy osadnictwa:

 

Względnie bogate o rozwiniętym zapleczu przetwórczym wsie królewskie we wschodniej części: Korabiewice, Zator, Żuków;
Wsie szlacheckie w południowej części: Kamion, Łajszczew, Lisowola, Biernik;
Osady budnickie w północnej i zachodniej części gminy: Bednary, Studzieniec, Długokąty, Bartniki;
Enklawa klasztorna w centrum gminy w Puszczy Mariańskiej.

 

Każda ze społeczności istotnie różniła się od siebie czego ślady możemy znaleźć jeszcze dzisiaj, co istotnie wpływa na spójność gminy. Na podstawie dostępnych materiałów bibliograficznych jak i przekazów ustnych dokonano następującej chronologicznej prezentacji historii gminy Puszcza Mariańska:1

 

Spośród wykorzystanych materiałów źródłowych na uwagę zasługują niepublikowane opracowania: S. Witek, Zarys dziejów starostwa korabiewskiego, Studzieniec 1981; S. Witek, Olszanka i jej pionierzy, Puszcza Mariańska 1979; W. Szcześniak, Monografia gminy Korabiewice powiatu skierniewickiego, Suchedniów 1935; W Szcześniak, Puszcza Mariańska, Łódź 1977; Kronika Parafii św. Michała Archanioła w Puszczy Mariańskiej.

 

VI/VII w. - Potwierdzone ślady osadnictwa we wschodniej części gminy we wsi Żuków. W latach siedemdziesiątych natrafiono na niezbadane ślady cmentarzyska urn popielcowych. Można zakładać wcześniejsze osadnictwo z przełomu epoki brązu i żelaza (pierwsze wieki naszej ery) dynamicznie rozwijające się w zachodnim Mazowszu (ślady hutnictwa można znaleźć w pasie ziemi do Grodziska Maz. i Milanówka). Przypuszczenie uwiarygodniają pokłady rudy darniowej zaczynające się od Huty Nowej.

 

XII/XIII w. - początki osadnictwa (kolonizacji wewnętrznej) we wschodniej części gminy. Powstają wsie Korabiewice, Żuków i Zator. Silne związki administracyjne, gospodarcze i kościelne ze Mszczonowem. Wymienione wsie przez kolejne stulecia są biegunem rozwoju przyszłej gminy.
Czerwiec 1410 r. - król Władysław Jagiełło obozuje nad Rawką w drodze pod Grunwald. Następuje koncentracja i aprowizacja wojsk.

1414 r. - Andrzej z Kamiona - pierwszy zarejestrowany student Uniwersytetu Jagielońskiego pochodzący z naszej Gminy.

1476 r. - przyłączenie (inkorporacja) po śmierci ostatnich książąt zachodniego Mazowsza (Ziemowita VI i Władysława II) wschodniej części ziemi sochaczewskiej do Królestwa Polskiego. Tereny gminy jako wójtostwo korabiewskie weszły w skład województwa rawskiego, powiat mszczonowski.

 

XV w. - ulubione tereny łowieckie polskich władców (Władysław Jagiełło, Jan Olbracht, Zygmunt August), tradycja mówi o królewskiej leśniczówce w centrum obecnej Puszczy Mariańskiej (pomiędzy drogą mszczonowską a korabiewską) rozebraną na początku XIX w. Powołanie służb leśnych dla ochrony tura oraz rozwój osad leśnych zwanych budami (Budy Zaklasztorne, Budy Grabskie, Budy Studzienieckie, Budy Waleriany, Budy Mrozowe.

 

XV/XVI w.. - dynamiczny rozwój gospodarki leśnej, rzemiosła i rękodzielnictwa. Pierwsze młyny i tartaki wodne na Korabiewce (2 w Korabiewicach, 1 na Rudce) oraz kowalstwo w Korabiewicach, garncarstwo i wyrób kafli w Żukowie. Nowe śródleśne wielobranżowe osiedla przetwórstwa zespołowego (zwane majdanami lub kątami w Studzieńcu, Mrozach, Długokątach) wytwarzające dziegieć, smołę, węgiel drzewny, potaż oraz bardziej zaawansowane bednarstwo (Bednary) i wyrób gontów. W Korabiewicach działały: browar i gorzelnia oraz folusz (urządzenia do wykańczania i wygładzania tkanego płótna i sukna).

 

XVI/XVII w. - większość zamieszkałych wsi - Lajszczew, Staropol oraz w różnych okresach Zator, Korabiewice, Gzdów, Lisowola, Biernik - znajduje się w posiadaniu rodziny Łajszczewskich herbu "Ślepowron" (Łajściszewskich), z której pochodziło wielu znakomitych osobistości - posłowie na sejm, starostowie, sekretarze królewscy. Główny dwór mieścił się w Dolecku. Ostatnim przedstawicielem rodu był tragicznie zmarły w 1716 r. Mikołaj Łajszczewski (1560 - 1716).

I poł. XVII w. - utworzenie starostwa niegrodowego w Korabiewicach wyodrębnionego ze starostwa guzowskiego, stanowiącego administracyjną podstawę przyszłej gminy korabiewskiej.

1661 r. - przybycie Stanisława Krajewskiego zasłużonego żołnierza wojsk królewskich, kleryka niższych święceń, który z kilkoma towarzyszami broni w leśnych odstępach Puszczy Korabiewskiej zakłada pustelnię. W 1670 r Krajewski otrzymuje nadaniem króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego własność terenów wokół pustelni.

1673 r. - ojciec Stanisław Papczyński przybywa do pustelni Krajewskiego, który przekazuje mu nadanie królewskie i podporządkowuje się regule zakonnej nowotworzonego zgromadzenia: "Ojcowie Marianie kongregacji polskiej pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Błogosławionej Panny Maryi".

1674 r. - budowa kaplicy i zabudowań klasztornych.

1677 r. - Zgromadzenie zostaje zatwierdzone przez Sejm Rzeczypospolitej jako fundacja Domu Rekolekcyjnego Księży Błogosławionej Panny Maryi bez zmazy Poczętej.

10 sierpnia 1683 r. - król Jan III Sobieski zatrzymuje się w klasztorze w Puszczy Mariańskiej w drodze pod Wiedeń. Według miejscowej tradycji podczas drzemki pod miejscową lipą (ostatecznie zniszczona przez wichurę na początku lat osiemdziesiątych XX w., obecnie w tym miejscu stoi pomnik króla) przyśniła mu się wiedeńska wiktoria. Zdarzenie mają uwiarygadniać prezenty zostawione w klasztorze w drodze powrotnej z wyprawy.

 

Początek XVIII w. - powstanie hut szkła w Hucie Starej, Hucie Partackiej i Budach Mrozowych.

1767 r. - rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego ojca Papczyńskiego.

1776-1780 r. - utworzenie jednoklasowych szkół elementarnych w Gzdowie, Łajszczewie Str. Michałowie, Studzieńcu i Puszczy Mariańskiej.

1792 r. - Józef Niemirycz herbu "Klamry" odzyskuje po długoletnim procesie dobra należące do jego dziadka Mikołaja Łajszczewskiego i zamieszkuje w Staropolu. Józef był posłem na Sejm Wielki, który uchwalił Konstytucję 3 Maja.

1834 r. - rozbudowa klasztoru w Puszczy. Powstaje szkoła klasztorna, której oprócz podstawowej znajomości czytania, pisania i rachunków uczono stolarstwa, murarstwa i kołodziejstwa. Szkoła upadła wraz z kasatą klasztoru w 1864 r.

1839 r. - początek budowy kolei wiedeńskiej, 15 października 1945 r. oddano odcinek Grodzisk Maz. - Skierniewice. Przystanek w Radziwiłłowie staje się czynnikiem aktywizującym rozwój północno-zachodniej części gminy. Powstaje nowy biegun rozwoju gospodarczego. Ważnym czynnikiem aktywizującym jest również rozwój osady fabrycznej Ruda Żelazna (Żyrardów) utworzonej w 1827 r.

1863 r. - aktywność małych oddziałów partyzanckich uczestniczących w powstaniu styczniowym. Nie potwierdzone przekazy mówią o lokalnym oddziale Galickiego, który miał skład w jednym z domostw Puszczy Mariańskiej. Powstańcy zostali zdradzeni przez kościelnego miejscowego klasztoru, otoczeni przez sotnię kozacką ze Skierniewic salwowali się ucieczką. Zostali wszyscy wymordowani, ich symboliczna mogiła znajduje się przy drodze do Żyrardowa.

2 marca 1864 r. - przeniesienie Urzędu Gminy z Korabiewic do budynku po przyklasztornej szkole rzemiosła. Oficjalna nazwa gminy - "Gmina wiejska Korabiewice z siedzibą w Puszczy Mariańskiej".

28 kwietnia 1864 r. - likwidacja klasztoru o. Marianów w Puszczy Mariańskiej. Zakonników przewieziono do klasztoru w Mariampolu na Litwie. Dobra klasztorne zostały przejęte przez władze carskie.

1876 r. - utworzenie w Studzieńcu z funduszy społecznych (Towarzystwo Osad Rolniczych) Osady Rolniczo-Rzemieślniczej przemianowanej w 1931 r. na Zakład Wychowawczo-Poprawczy. Drugim dyrektorem osady był Władysław Skłodowski ojciec Marii późniejszej dwukrotnej laureatki nagrody Nobla. Dzięki tej pracy mógł on wysłać córkę na studia do paryskiej Sorbony.

 

Połowa lat 80-tych XIX w. - utworzenie również z funduszy społecznych pierwszego na ziemiach polskich przytułku dla dziewcząt w Puszczy Mariańskiej (czerwoniak) działającego do 1919 r. Obecnie budynek Liceum Ogólnokształcące.

1904 r. - dr Władysław Wróblewski kupuje Olszankę tworząc z niej modny ośrodek wypoczynkowy dla warszawskich intelektualistów. Z Olszanką związało się szereg znanych i wpływowych osób: rodzina Rapackich, prof. Henryk Galle, Czesław Tański, dr Stefanowski, prof. Wojciech Świętosławski i inni. Mieszkańcy Olszanki pozytywnie oddziaływali na rozwój całej gminy wpływając na edukację, kulturę oraz nowe zachowania gospodarcze lokalnej ludności.

1 sierpnia 1906 r. - utworzenie na bazie klasztoru ojców Marianów parafii w Puszczy Mariańskiej, dzięki wieloletnim staraniom ks. Józefata Łagodzińskiego.

1906 r. - budowa Senatorówki po krótkim pobycie cara Mikołaja II w drodze do Skierniewic zauroczonego ponoć tymi stronami. W drewnianej willi, którą wraz z terenami otrzymał od rządu carskiego, zamieszkał ostatecznie senator Gotowcew były wiceminister sprawiedliwości. Po klęsce Rosjan nad Rawką w 1915 roku willa została splądrowana. W okresie międzywojennym w Senatorówce do 1923 r. działała szkoła, a później ochronka, dom wczasowy i kolonie dla dzieci Rodzin Urzędniczych z Warszawy. Obecnie w nieruchomości mieści się Nadleśnictwo Radziwiłłów.

1909 r. - budowa kościoła parafialnego w Bartnikach.

1914/1915 - walki pozycyjne nad Rawką, zniszczenie większości wsi i exodus ludności cywilnej. Kilkakrotne użycie gazów bojowych (pierwszy raz w styczniu 1915 r. pod Bolimowem), co spowodowało również straty wśród mieszkańców gminy.

18 październik 1920 r. - powstanie domu zakonnego Zmartwychwstańców w Radziwiłłowie przy kościele filialnym pw. św. Antoniego Padewskiego.

1923 r. - budowa i otwarcie nowoczesnej jak na owe czasy szkoły powszechnej, zbudowanej z inicjatywy Stanisława Kozłowskiego. Przy szkole działało między innymi lokalne muzeum.

1 styczeń 1923 r. - ksiądz Kardynał Aleksander Kakowski wydał dekret ustanawiający parafię w Radziwiłłowie.

1927 r. - rozporządzeniem Rady Ministrów do Gminy Korabiewice przyłączono miejscowości: Bartniki, Grabina, Radziwiłłów, Grabie, Zabudziska, Mścichy i część lasów bolimowskich z gminy Bolimów powiat Łowicz.

17 październik 1928 r. - nadanie honorowego członka gminy Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu.

10 wrzesień 1939 r. - w okolicach Kamiona potyczka 28 Dywizjonu artylerii ciężkiej Armii "Łodź" z piechotą niemiecką.

1939/1945 - aktywność oddziału partyzanckiego AK kierowanego przez Bolesława Kieresińskiego "Sokoła-Łokosa". W walce z okupantem i różnych formach oporu poległo 182 mieszkańców gminy. Rozwój sieci tajnego nauczania na poziomie podstawowym i średnim.

1945 r. - wyzwolenie przez wojska radzieckie spod okupacji niemieckiej. Parcelacja dużych majątków ziemskich. Początek odkułaczania, próby kolektywizacji i likwidacji przedwojennych struktur gospodarczych. W ruinie legło szereg świadectw kultury materialnej minionych okresów - instalacje młyńskie w Kamionie i na Rudce, dwory i zabudowania folwarczne w Gzdowie, Korabiewicach i Lisowoli czy szereg willi na Olszance.

1945 r. - utworzenie Liceum Ogólnokształcącego w Puszczy Mariańskiej. Kadrę tworzyli pozostali w okolicy po Powstaniu Warszawskim nauczyciele stołecznych szkół.

1952 r. - budowa linii kolejowej i stacji w Puszczy Mariańskiej.

4 październik 1952 r. - dekretem wydanym przez J. Em. Ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego powołana została parafia w Kamionie.

1958 r. - w Radziwiłłowie została umiejscowiona siedziba Nowicjatu Polskiej Prowincji.

1950/1973 - elektryfikacja gminy, poprawa nawierzchni głównych dróg i rozwój kołowych połączeń komunikacyjnych ze Skierniewicami, Żyrardowem i Mszczonowem.

Marzec 1957 r. - powrót zgromadzenia ojców Marianów do Puszczy Mariańskiej i objęcie opieki nad parafią.Po dwóch latach zmuszeni do opuszczenia placówki ostatecznie powracają do swego klasztoru i pracy w parafii w 1968 roku.

1963 r. - otwarcie domu ludowego w Puszczy Mariańskiej.

1974 r. - dekretem wydanym przez J. Em. kard. Stefana Wyszyńskiego ustanowiono parafię w Korabiewicach.

1975 r. - włączenie gminy do nowopowstałego województwa skierniewickiego. Formalne utworzenie Gminy Puszcza Mariańska.

Połowa lat 70-tych - druga fala kolektywizacji rolnictwa poprzez przejmowanie gospodarstw rolnych za rentę. Na bazie przejmowanych gruntów utworzenie 3 rolniczych spółdzielni produkcyjnych w Kamionie, Korabiewicach i Budach Zaklasztornych.

1990 r. - restytucja samorządu lokalnego.

lata 90-te - rozwój infrastruktury technicznej gminy: telefonizacja, wodociągi, kanalizacja. Rozpad dotychczasowych powiązań ekonomicznych z otoczeniem.

1992 r. - zakończenie procesu beatyfikacyjnego o. Stanisława Papczyńskiego. Jan Paweł II ogłasza "Akt heroiczności cnót".

2 maja 1993 r. - pożar zabytkowego kościoła św. Michała Archanioła i Niepokalanego Poczęcia NMP w Puszczy Mariańskiej.

27 czerwiec 1997 r. - rejestracja Mariańskiego Ruchu Inicjatyw Ekonomiczno - Społecznych. Stowarzyszenie powstało z inicjatywy 21 osób działających na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej Gminy. MRIES utworzył w tym samym roku Centrum Przedsiębiorczości i Agrobiznesu.

1 stycznia 1999 r. - reforma administracyjna państwa i przyłączenie Gminy do Województwa Mazowieckiego w ramach Powiatu Żyrardów mimo pierwotnych planów przynależności do Powiatu Skierniewickiego.

18 października 2000 r. - uroczysta konsekracja przez ks. bpa Alojzego Orszulika SAC. nowego kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Puszczy Mariańskiej.

Październik 2001 r. - wybór rodowitego mieszkańca Gminy, Benedykta Sucheckiego, wieloletniego wójta, a wcześniej Dyrektora Zespołu Szkół Gminnych i Prezesa Spółdzielni Produkcyjnej w Kamionie na posła do Sejmu III Rzeczypospolitej.

2001 r. - opracowanie Strategii Rozwoju Gminy.

27 październik 2002 r. - Michał Staniak pierwszym wójtem wybranym w bezpośrednich wyborach.

1 wrzesień 2003 r. - utworzenie Gminnego Centrum Informacji działajacego w ramach Mariańskiego Ruchu Inicjatyw Ekonomiczno-Społecznych.

1 maj 2004 r. - przystapienie Polski do Unii Europejskiej.

styczeń 2007 r. – w pierwszych dniach tego roku Ojciec Święty Benedykt XVI podjął decyzję o ogłoszeniu błogosławionym ojca Stanisława Papczyńskiego, założyciela Zgromadzenia Księży Marianów.

16 września 2007 r. – uroczystości beatyfikacyjne pod przewodnictwem Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone w Sanktuarium Maryjnym w Licheniu.

20 października 2007 r. - uroczystości dziękczynne w Puszczy Mariańskiej za dar beatyfikacji ojca Stanisława Papczyńskiego.

1 luty 2008 r. - utworzenie Centrum Kształcenia na Odległość w Gminnym Centrum Informacji w Puszczy Mariańskiej.

 

Opracowanie: Mariański Ruch Inicjatyw Ekonomiczno-Społecznych